HIV ve Hekim Sorumluluğu Testi

5 Soruda HIV ve Hekim Sorumluluğu

Mortalite ve morbidite oranı yüksek olan HIV/AIDS hastalığının tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de görülme sıklığı artmaktadır. HIV infeksiyonu kronik aktif bir hastalıktır. Bilinen hipertansiyon, ateroskleroz gibi kronik hastalıklardan farklı olarak kişinin sosyal yaşantısını, iş hayatındaki statüsünü, ruhsal iyilik halini; fiziksel iyilik halinden daha fazla etkilemektedir. Hastalığın psikososyal etkilerine örnek vermek gerekirse; hastanın test sonuçlarının açıklanmasında, mahremiyetin korunması konusunda gösterilebilecek bir zafiyet, damgalanmasına neden olarak HIV(+)/AIDS hastalarının kişisel ilişkilerini ve sosyal desteğini bozabilmekte, toplumda hayat kalitelerini olumsuz yönde etkilemektedir. HIV (+) kişilerin mahremiyet hakları bu nedenle önem arz etmektedir. Bu test ile konu vurgulanmak istendi.

1 / 5

1) HIV(+) olduğu belirlenmiş kişinin hastalığını sigorta şirketleri ve/veya işveren ile paylaşmalı mıyız? Doğru Yaklaşım hangisidir?

A) Yalnızca, sigorta şirketleri ile paylaşmalıyız.

B) Yalnızca, iş güvenliği için işveren ile paylaşmalıyız.

C) Her ikisine de bilgi vermeliyiz.

D) İş yeri hekiminin, HIV pozitif kişinin bu tıbbi durumunu işveren ile paylaşma zorunluluğu yoktur.

2 / 5

2) Polikliniğine başvurmuş HIV (+) hastanın tanısını diğer sağlık personelleri ile ön bilgilendirme amacıyla paylaşılması gerekli midir? En uygun yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bulaşma riski bulunan sağlık personelleri ile gerekli koruma önlemleri almaları için hasta mahremiyetine uygun olarak hastadan onam alarak paylaşırım.

B) Diğer sağlık personelleri ile paylaşmam.

C) Tüm kat personelleri ile paylaşırım.

D) Hastanın orderına barkod yapıştırılması yeterlidir.

3 / 5

3) HIV şüpheli hastaya yaklaşımlardan hangisi doğrudur?

A) Hasta ve çalışan güvenliği kapsamında, pre-op kan tetkiki planlanmış hastadan HIV testi için ayrıca onam alınması gerekmez.

B) Tarama testinde HIV pozitifliği tespit edildiğinde doğrulama testi yapılmadan sağlık müdürlüğüne bildirim yapılmalıdır.

C) Doğrulama testi ile doğrulanmış HIV pozitiflikleri, kişilerin isimleri gizlenerek sağlık müdürlüklerine bildirilir.

D) Doğrulayıcı testlerin Sağlık Müdürlüğü bünyesinde yapılması sağlık müdürlüğüne bildirim yükümlülüğünü ortadan kaldırır.

Cevap:

: Uluslararası hukuk normları, ülkemizin taraf olduğu sözleşmeler ve mevzuatımıza göre; hiç kimse, rızası olmaksızın ve verdiği rızaya uygun olmayan bir şekilde tıbbi bir işleme tabi tutulamaz. Bu nedenle, yapılacak her bir işlem için –istisnalar haricinde- hastaları bilgilendirmek zorunludur. Bu bilgilendirme kapsamında hastanın onam/rıza vermesi durumunda işlem yapılabilir. İleride ortaya çıkabilecek hukuki süreçlerde, bilgilendirmenin yapılmış olduğunun kanıtlanabilmesi için ise, bu bilgilendirmelerin kaydedilmesi önem taşımaktadır. Bilgilendirmenin yapıldığının en önemli delili ise hasta tarafından imzalı bir aydınlatılmış onam formudur.

Tüm bu nedenlerle, HIV testi için de sözel onam dışında, hastadan yazılı aydınlatılmış onam alınması önerilmektedir.

HIV test sonuçlarının pozitif çıkması halinde bunun doğrulayıcı testlerle teyit edileceği ve bu testin pozitif olması durumunda, Sağlık Bakanlığı’na bildiriminin yapılacağı ve bildirimde hastanın açık isminin kullanılmayacağı, bu nedenle cinsel partnerlerine ve bulaştırma riski bulunan diğer kişilere kendisi tarafından açıklama yapılması gerektiği ve bunun beklendiği, hekimin seropozitif olan kişilerin tehdit altında olan üçüncü kişileri tehlikeye attığı konusunda endişesi olması halinde ise bu bilgiyi kişinin cinsel partneri ile paylaşabileceği bilgisi hastaya verilmelidir.

Hastanın ilk tarama testinde HIV pozitifliği bulunduğunda, bu sonucun doğrulayıcı testlerle doğrulanması gerekmektedir. Hastaya tarama testlerinin bazı durumlarda (hipergamaglobulunemi gibi) yanlış pozitiflik verebileceği bilgisi verilmelidir. Hastaya testin negatif çıkabileceği ancak kesin sonuç gelene kadar pozitifmiş gibi korunması gerektiği de anlatılmalıdır. Sağlık Bakanlığı tarafından HIV/AIDS, bulaşıcı ve salgın hastalıklar kapsamına alınmış ve bildirimi zorunlu tutulmuştur. Doğrulama (+) gelince kişisel bilgi formları laboratuvar uzmanı tarafından kodlu ve gizli olarak doğrulamayı yapan il sağlık müdürlüklerine gönderilir. Doğrulayıcı testlerin Sağlık Müdürlüğü bünyesinde yapılması sağlık müdürlüğüne bildirim yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

Türkiye HIV/AIDS Kontrol Programı (2019-2024)

HIV_AIDS_Kontrol_Programi.pdf erişimi için tıklayın

4 / 5

4) HIV (+)’liğinin, kişinin cinsel partneri ile paylaşılması hususunda aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) HIV (+) kişinin eşine, hastanın HIV(+)’liği hakkında hiçbir koşulda bilgi paylaşımı yapılmamalıdır.

B) Eşlerden birinde HIV pozitifliği tespit edildiğinde, bu durumun diğer eşe/partnere söylenme (me)si konusunda mevzuat açıktır.

C) Hekimin sır saklama yükümlülüğü ve özel hayatın gizliliği, kişisel verilerin korunması gereği, 3. kişilerin yaşamını tehdit etme riskini barındırmaması koşulu ile hastalık bilgisi 3. kişilerle paylaşılmamalıdır.

D) Kişinin HIV(+) olduğunu teyit ettikten sonra bu durum eşi ile de paylaşılmalıdır.

Cevap: HIV ile yaşayan kişinin mahremiyet hakkı ve üçüncü kişinin sağlığının korunması yararı çatışmaktadır. Türkiye’de HIV-pozitif kişilerin partnerlerinin sağlık personeli tarafından bilgilendirilmesi konusunda yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. HIV-pozitif kişinin; partnerlerine hastalık bulaştırmasına yönelik hukuki açıdan da tartışmalar mevcuttur. Somut olaya göre HIV-pozitif kişi için, kasten/taksirle yaralama gibi suçlar gündeme gelebilir. Kamu sağlığını da etkileyen ve mevzuatta ilgili mercilere bildirimi zorunlu olan bu hastalığın bildirilmemesi, sağlık profesyonelinin TCK m.279-280 çerçevesinde sorumluluğunu doğurabilir. (BENCE TCK 257) Ancak dikkat edilmesi gereken husus, sağlık profesyonelinin bildirim yükümlülüğü hastanın yakınlarına değil, yasal bildirimlerde bulunması gereken mercilere yönelik bir yükümlülüktür. Eşinin/partnerinin hastalığını bilmesini istemeyen pozitif bireyin eşiyle empati kurması konusunda destek olunmalıdır. Kişinin, hastalığı hakkında cinsel partnerini bilgilendirmesi için hastaya danışmanlık verilmelidir. Bu konuda yasal düzenleme olmamakla birlikte, hekimin hastaya bu konuda bilgilendirme yaptığını, danışmanlık verdiğini belgelenmesi gerekmektedir. Türk Tabipler Birliği’nin Hekimlik Meslek Etiği Kuralları’nın 9/2 maddesinde “Hastanın onam vermesi ya da sırrın saklanmasının hasta ya da öteki insanların yaşamını tehlikeye sokması durumunda, hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla, hekim bu sırrı saklamakla yükümlü değildir” denilmektedir. Burada başkasının yaşamını tehlikeye sokan durumlarda sır saklama yükümlülüğünün esnetilebileceği belirtilmiş ancak bu durumda dahi hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi gerektiği belirtilmiştir. Yine Hekimlik Meslek Etiği Kuralları Madde 26’da; “Hastanın dışında bilgilendirilecek kişileri, hasta kendisi belirler” belirtilmiştir. Hasta hakları ile ilgili mevzuatlar incelendiğinde, HIV pozitifliği konusunda 3. kişilerin bilgilendirilmesinin, özel yaşamın gizliliği ve sağlık personelinin sır saklama yükümlülüğü nedeniyle sınırlandırıldığı görülmektedir. HIV, güncel anti-retroviral tedaviler sayesinde günümüzde ölümcül bir hastalık etkeni olmaktan çıkıp yönetilebilir kronik bir enfeksiyon hastalığına dönüşmüştür. Bu nedenle HIV(+) kişinin, cinsel partnerine bu konuda bilgilendirme yapılması zorunlu değildir. Dünya Sağlık Örgütü’nün ve UNAIDS’ın 2000 yılında yayınlanmış rehberinde; sağlık personelinin, HIV (+) kişinin eş ve/veya partnerini bilgilendirmesi şu durumlarla sınırlandırılmıştır:

5 / 5

5) Sağlık müdürlüklerine bildirimi zorunlu olan HIV(+)’liğinin bildiriminin hasta tarafından reddedilmesi halinde aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Hekimin sır saklama yükümlülüğü vardır, hasta bildirilmemesini istiyor ise bildirim yapılmamalıdır.

B) Yalnızca hastadan onam alınması halinde paylaşılabilir, bu nedenle hastayı bu konuda yeterli bilgilendirip onam vermesi beklenmelidir.

C) Test yapılmadan önce, testin pozitif çıkması durumunda bildirim zorunluluğu bulunduğu açıklanarak hastadan test için onam alınmış olduğundan, bildirim yapılması önünde bir engel bulunmamaktadır.

D) Hastanın sağlık müdürlüğünde yapılan pozitif sonuçlanmış HIV testi bulunmaktadır, bu nedenle bildirim yapma yükümlülüğü ortadan kalkmaktadır.

Skorunuz

Ortalama skor 73%

0%

Çıkış