Son haftalarda, hastanelerde sağlık çalışanlarına yönelik silahlı saldırı, avukatların görevleri sırasında silahla tehdit edilmesi son olarak da bir siyasi partinin ilçe binasına ateşli silahla girilerek saldırıda bulunulması, ateşli silah ruhsatı alımı prosedürlerine ilişkin tartışmaları da gündeme getirmiştir. Bu prosedürlerden biri de ateşli silah ruhsatı almak isteyen kişilerin sağlık muayeneleridir.

Akli Dengesi Yerinde Olmayanlar Silah Ruhsatı Alabilir mi?

Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Yönetmelik’in 15. Maddesine göre; silah ruhsatı için istenecek belgeler; “Silah taşıma veya bulundurma ruhsatı almak isteyenlerden, silah taşımalarında veya bulundurmalarında psikolojik, nörolojik veya fiziki rahatsızlıklar bakımından sakınca bulunmadığına dair doktor raporu ile Bakanlıkça belirlenen diğer belgeler istenir”

30.09.2019 tarih ve 23642684-010.04-1618 sayılı Makam Olur’u ile aynı tarihte yürürlüğe konulan; Sağlık Raporları Usul ve Esasları Hakkında Yönerge’nin Silah Bulundurma veya Taşıma Ruhsatı Alacak Kişilere Verilecek Sağlık Kurulu Raporu başlıklı bölümünde yivli-yivsiz silah ruhsatı almak isteyen kişilerin muayenelerine ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. Yönerge’nin 21. maddesinde; “Silah ruhsatı almak isteyenlerin muayeneleri; Sağlık Bakanlığına ve Üniversitelere bağlı sağlık hizmet sunucuları tarafından bu Yönerge hükümlerine göre yapılır. Kişi hakkında “durum bildirir sağlık kurulu raporu” düzenlenir. Silahın kullanılabilmesi ile ilgili fiziksel ve ruhsal yeterlilik düzeyleri Psikiyatri, Nöroloji, Ortopedi, Göz, Kulak Burun Boğaz hekimlerince değerlendirilir. Diğer bölüm muayenelerine ihtiyaç duyulan durumlarda, ilgili sağlık kurulu tarafından kişinin muayenesi ilgili bölüme yaptırılabilir. Rapor sonucuna sağlık kurulunca karar verilir” düzenlemesi mevcut olup bu yazı kapsamında nöroloji ve psikiyatri muayenelerine değinilecektir.

Yönerge’nin 24. maddesinde belirtildiği üzere nöroloji muayenesi neticesinde aşağıda belirtilen hastalıklar mevcut ise rapor verilmez:

“a) Epilepsi hastalığı olanlara,

  1. b) Demansı olanlara,
  2. c) Narkolepsisi olanlara,

ç) Üst ekstremite için silah kullanabilme ve kavrama yapabilme fonksiyonlarını bozan; Serebrovasküler hastalık geçirip silah kullanmasını engelleyecek sekeli olanlar, kas hastalığı olanlar (miyopati, miyotonik bozukluk,) ellerde tremoru olanlar, üst ekstremitelerde periferik sinir bozukluğu olup, silah kullanmasına engel teşkil edecekler, denge kaybına neden olan serebeller sistem rahatsızlıkları olanlar, hareket bozukluğu olanlar, parkinson hastalığı olanlar, ileri derecede fonksiyon kaybına yol açan servikal distoni ve ekstremite distonisi, blefarospazmı, ileri derecede koresi olanlara.”

Anılan Yönerge’nin 27. maddesinde de; ruhsat alımında sağlık kurulu raporu için psikiyatri muayenesine ilişkin esaslar aşağıdaki şekilde belirtilmiştir:

“ (1) Silah kullanabilmek; başta kişinin kendisi olmak üzere çevresine zarar vermemesi, zarar verici gücü çok fazla olan silahın kötüye kullanımının önlenebilmesi, silahın güvenle saklanabilmesi, muhafaza edilebilmesi ve silaha gereken hassasiyetin-ciddiyetin gösterilebilmesi için psikiyatrik yönden iyilik hali gerektirir. Psikiyatrik yönden iyilik halinde olmadığı değerlendirilenlere ve aşağıda belirtilen psikiyatrik rahatsızlığı bulunanlara olumlu sağlık kurul raporu verilmez.

  1. a) Güncel tedavi algoritmalarına uygun şekilde, etkin doz ve yeterli süre tedavi edilmelerine rağmen iyileşememiş olan ve değerlendirme esnasında mevcut tedavisi devam eden; Depresyon bozuklukları, Anksiyete bozuklukları, Obsesif kompulsif bozukluklar ile Travma ve stresör ile ilişkili bozukluklar,
  2. b) Psikotik bozukluklar
  3. c) Madde veya alkol bağımlılığı,

ç) Organik mental bozukluklar,

  1. d) İntihar girişimi, geçmiş self mutilasyon davranışlarına ait skarlar.”

Ateşli Silah Ruhsatı Alımında Psikiyatrik Muayene Nasıl Olmalı?

Esas olan bireysel silahlanmanın önüne geçilmesidir. Ruhsatlı silah sahibi olma prosedürlerinin kolaylığı, ruhsatsız silah kullanımına yönelik denetim eksikliği, ateşli silahlı ölüm ve yaralama olaylarının artmasına da neden olmaktadır.

Ateşli silah ruhsatı alım sürecinde sağlık kurulu raporu muayenelerinin standartlarının belirlenmemesi de sorunlara yol açmaktadır. Türkiye Psikiyatri Derneği, ateşli silah ruhsatı için başvuran kişilerin psikiyatrik muayenelerinin, daha ayrıntılı yapılması gerektiğini belirterek belirli bir standart oluşturabilmek amacıyla Ateşli Silah Ruhsatı için Başvuran Kişilerin Psikiyatrik Muayene Kılavuzu’nu paylaşmıştır.

Türkiye Psikiyatri Derneği tarafından hazırlanan bu kılavuza göre; ateşli silah ruhsatı için yapılan muayenede aşağıdaki ilkeler gözetilir:

  • “Adli Sicil Kayıt İncelemesi: Silah ruhsatı için başvuran kişilerin öncelikle adli sicil kayıtları da gönderilmelidir. Muayeneyi isteyen emniyet müdürlüğü, kişinin silah bulundurmasına engel sabıkası varsa ruhsat vermemektedir. Ancak yasal engel oluşturmayan sabıkaların muayene edecek psikiyatr tarafından öğrenilmesi kişinin ruhsal ve kişilik yapısı hakkında önemli ipuçları verebileceğinden önem taşır.
  • Rutin Psikiyatrik Muayene: Muayene sırasında aşağıdaki belirti ve bulgu taraması yapılır. Bu amaçla düzenlenmiş ekteki form doldurulur.
  • Yardımcı Yöntemlerin Kullanılması

A)Başvuran tüm kişilere muayene edilen kurum veya yerleşim merkezinde psikolog varsa mutlaka bir psikolojik test (MMPI, Rorschach, TAT vb.) yapılır. Güvenirlik ölçeği içermesi nedeniyle MMPI öncelikle önerilir. Bilişsel işlevlerin sınırda olması veya muayenede dikkat çeken organik bulguların olması durumunda nöropsikolojik testler istenir. Ayrıca muayene sırasında zihinsel kapasitesi sınırlı olduğu düşünülenlere ve ilkokul mezunu ve altı eğitime sahip kişiye bir zekâ testi yapılır. Kurumda psikolog yoksa yukarıda belirtilen konuların ikinci bir muayene ile açıklığa kavuşturulamayacağı kanısı oluşursa başka bir merkezden psikolojik test istenir.

  1. B) Alkol kullanım bozukluğu şüphesi varlığında kanda etil alkol ve/veya karaciğer fonksiyon testleri, madde kullanım bozukluğu şüphesinde idrarda madde taraması yapılır. Saldırganlık, dürtü kontrol bozukluğu, psikozlar ve duygudurum bozukluğu vb. durumların varlığı şüphesinde olanaklı ise diğer kaynaklardan bilgi toplanması için sosyal hizmet uzmanı incelemesi istenir.
  • Değerlendirme Süresi: Muayene 20 dakikadan az olmamalıdır. Herhangi bir psikolojik test ve tetkik yapılmadan karar verilecekse, başvuranla sonraki bir gün rapor düzenlenmeden önce ikinci bir görüşme yapılır.
  • Sevk: Muayeneler ve incelemeler sonucunda kesin bir kanıya varılamaz ve psikiyatri uzmanı tereddüte düşerse, ikinci bir psikiyatri uzmanına danışır, bulunduğu yerde ikinci bir psikiyatri uzmanı yoksa veya yukarıda anılan incelemelere gereksinim duyduğu halde bulunduğu yerde yapılamıyorsa sevk gerekçesini ayrıntılı yazarak başka bir kuruma sevk eder.
  • Sonuç: Rapora “sağlam”, “psikopatoloji yok”, “akıl hastalığı ve zayıflığına rastlanmadı” gibi tanımlar yerine “kişinin muayene edildiği tarihler arasında silah ruhsatı almasına engel psikiyatrik bozukluk saptanmadı” yazılır. Silah bulundurması veya taşımasında sakınca saptanan kişilerin raporuna ise raporda tanı veya bulgu gerekçe gösterilerek “…nedeniyle silah bulundurması ve taşıması sakıncalıdır” yazılır. Psikiyatri uzmanı, gerekli kişilerde ve durumlarda; ruhsat için onay vererek veya onayı erteleyerek 6 ay veya 1 yıl sonra muayene tekrarını ister. Raporda fiziksel ve nörolojik muayene sonucu da yer alır ve sorumluluğun kurumsal olarak paylaşılması için sağlık kurulu raporu olarak düzenlenir.”

Ateşli silah ruhsatı alım sürecinde hekimlerin rolü oldukça önemli olup yukarıda belirtildiği gibi ayrıntılı psikiyatrik ve nörolojik muayene yanı sıra şuur durumunu etkileyen dahili bir hastalığının olup olmadığı da araştırılarak muayene bulgularının detaylandırılması gerekmektedir. Hekimlerin detaylı muayenesi ve tıbbi kayıtların doğru tutulması, ruhsat almaması gereken kişilerin bireysel silahlanmasının da önüne geçilebilmesine katkı sağlar.