Triyaj, Fransızca “trier” kelimesinden gelmekte olup seçmek/sıralamak anlamındadır. İlk kez II. Dünya Şavaşı’nda yaralı askerlere gereksinimleri doğrultusunda acil bakım girişiminde bulunmak üzere öncelik hakkı tanınması nedeni ile kullanılmıştır. Acil servis içi triyaj 1960’lı yıllarda başlamıştır. Bu konuda evrensel bir standart olmamakla birlikte yaygın olarak renklere göre sınıflamalar kullanılmaktadır. Buna göre; Kırmızı: Çok acil, Sarı : Acil/Geciktirilebilir, Yeşil : Minimal öncelikli hastalar olarak belirlenmektedir.
Ülkemizde 2012 yılında başlanan “Triyaj (kırmızı-sarı-yeşil alan)” uygulaması, artık yerleşik olarak acil servis pratiğimize girmiş durumdadır. Triyaj uygulamasının ortaya çıkışı düşünüldüğünde “alanlara ayırma” yaklaşımının rutin acil servis uygulaması haline dönüşmesi yaşanan yoğunluğu açıklayıcı niteliktedir.
Her geçen gün sağlık hizmetlerine ihtiyacı olan insan sayısının artması, poliklinik hizmetlerinin artan hasta sayısı karşısında yetersiz kalması, birinci basamak sağlık hizmetlerine hastaların yeteri kadar yönlendirilememeleri nedeniyle acil servise başvuran hasta sayısı her geçen gün artmaktadır.
Dünyanın birçok ülkesinde, hekimlerin günlük olarak bakabilecekleri hasta sayısı sınırlanmışken ülkemizde bu konuda doğrudan bir yasal düzenleme bulunmakla birlikte buna uyulamamaktadır. Acil servis uygulamalarında, özellikle giderek artan yeşil alan hastaları için sayısal bir sınırlama getirilmemektedir. Daha önce sözü edilen nedenlerle acil servise başvuran hastaların önemli bir kısmının yeşil alan hastası tanımlamasına uyduğu düşünüldüğünde yeşil alanlardaki hasta yoğunluğu ülkemizde hasta güvenliğini tehdit eden en önemli unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu hastaların acil servis yerine polikliniklerde hizmet almalarının sağlanması acil servislerdeki yoğunluğu azaltacak, böylece sarı ve kırmızı alan hastaları için daha fazla zaman ve işgücüne olanak sağlayacaktır.
Acil servislerde triyaj uygulaması çoğunlukla eğitimli bir hemşire veya sağlık teknikeri tarafından yapılmakta ve hastalar ilgili bölümdeki hekimlere yönlendirilmektedir. Sağlık hizmetinin ekipçe yürütülen bir hizmet olduğu ve bunun mutlak bir güven prensibi çerçevesinde yürütüldüğü tartışmasızdır. Acil Serviste yeşil-sarı ve kırmızı alanda çalışan hekimler, triajı yapan sağlık personelinin hastanın anamnezini doğru ve eksiksiz aldığına ve triajın anamneze uygun olarak yapıldığına güven duyarak hareket etmektedir. Aksi durumda tüm hekimlerin, sağlık personelinin eylemlerini kontrol ederek hareket etmesi gerekir ki, acil servislerin yoğunluğunda bu durum mümkün değildir.
Yapılan araştırmalarda, ülkemizdeki acil servis çalışanlarında yoğun iş yükü nedeniyle, tükenmişlik sendromu dahil çeşitli sorunlar ortaya çıktığı bilimsel olarak gösterilmiştir. Ayrıca, tükenmişlik sendromu sadece çalışan açısından sorunlara neden olmakla kalmayıp, tedavi niteliğini düşürerek hasta açısından da olumsuzluklara yol açabilmektedir.
ACİL SERVİSLERDEKİ “KALABALIK”
Triyaj esnasında hasta yoğunluğu, gerekli dikkatin gösterilmemesi, bilgi eksikliği gibi nedenlerle sarı alanda değerlendirilmesi gereken hastaların bir kısmı, hatalı olarak yeşil alana yönlendirilebilmektedir. Bu durum beklemeyip derhal müdahale edilmesi gereken hastaların yeşil alanda görece olarak uzun sürelerle beklemesine yol açmaktadır. Yeşil alan hastalarının benzer şekilde sarı alana yönlendirilmiş olması da gerekli dikkat ve özenin, yoğunluk nedeniyle gösterilememesine neden olmaktadır. Sonuçta hastalar her iki şekilde de almaları gereken optimal hizmeti alamamakta ve bu da kaygı ve öfkenin neden olduğu hoşnutsuzluktan şikayete kadar giden sonuçlarla bizleri karşı karşıya bırakmaktadır.
Özellikle son yıllarda önlenemez bir şekilde artan yoğunluk nedeniyle daha büyük ve henüz çok farkında olunmayan bir tehlike hekimleri beklemektedir. Nöbetçi hekim triyaj sırasında hastaların uygun olarak yönlendirildiğine emin olmak ve hastayı buna göre değerlendirmek durumundadır. Acil Servislerde hekimlerin görev alanları kıdeme göre düzenlenmekte, buna göre en yeni ve tecrübesiz hekimler çalışmaya yeşil alanda nöbet tutarak başlamaktadır. Daha önce sözedildiği gibi sarı alan yerine yeşil alana yönlendirilmiş hastalar, iş yoğunluğu altında bunalmış, uzun çalışma saatlerinde tükenmenin sınırında olan bu genç ve tecrübesiz hekimlerce değerlendirilmekte ve zaman zaman bu hekimler ortaya çıkabilecek istenmeyen olumsuz sonuçlar nedeniyle malpraktis suçlamalarıyla karşı karşıya kalabilmektedir.
Triyaj uygulamaları sırasında hatalı yönlendirmelerin yanısıra poliklinik hizmeti yerine acil servislere başvuran yeşil alan hastalarının giderek artması bizleri istenmeyen sonuçlarla yüzleşmek zorunda bırakacaktır. Hekimlerin karşılaştığı medikolegal sorunlarla ilgilenen ve onlara bu istenmeyen olumsuz durumlarda yol gösteren, danışmanlık yapan biz deneyimli hekimler bu süreci endişeyle izlemekteyiz.
Dr. Gülben Albayrak
Patoloji Uzmanı
